وام NFT چیست و چگونه کار می‌کند؟

در سال‌های اخیر، NFTها از یک پدیده‌ی تازه و عجیب در دنیای دیجیتال به یکی از اجزای مهم اقتصاد غیرمتمرکز تبدیل شده‌اند. در ابتدا، NFT تنها به‌عنوان نوعی مالکیت دیجیتال شناخته می‌شد که به کاربران اجازه می‌داد آثار هنری یا آیتم‌های مجازی خاصی را در قالب توکن روی بلاک‌چین ثبت کنند. اما حالا NFTها وارد مرحله‌ی جدیدی از بلوغ شده‌اند و دیگر فقط ابزاری برای خرید و فروش نیستند؛ بلکه در حال تبدیل شدن به دارایی‌هایی هستند که می‌توان از آن‌ها وام گرفت، درست مانند طلا، ملک یا سهام. اینجاست که مفهوم «وام NFT» یا همان NFT Lending وارد ماجرا می‌شود.

وام NFT در ساده‌ترین تعریف، فرآیندی است که در آن صاحبان NFT می‌توانند با استفاده از دارایی‌های دیجیتال خود به‌عنوان وثیقه، وام دریافت کنند. این ایده بر پایه‌ی همان منطق سیستم‌های مالی سنتی شکل گرفته است: فردی که دارایی ارزشمندی دارد، می‌تواند آن را گرو بگذارد و در ازای آن نقدینگی دریافت کند، بدون اینکه مالکیت دارایی‌اش را از دست بدهد. تفاوت اصلی در این است که در سیستم NFT Lending، همه چیز روی بلاک‌چین و از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود؛ یعنی بدون نیاز به بانک یا نهاد واسطه.

برای درک بهتر، تصور کنید شما مالک یک NFT کمیاب هستید که ارزش آن ده‌ها هزار دلار است. اگر در دنیای واقعی نیاز به پول نقد داشته باشید، می‌توانید آن NFT را بفروشید، اما در این صورت دیگر مالک آن نیستید و شاید در آینده از افزایش ارزش آن بی‌بهره بمانید. در مدل وام NFT، می‌توانید همان NFT را به‌عنوان وثیقه قفل کنید و در ازای آن مبلغی وام بگیرید. وقتی وام را بازپرداخت کردید، NFT شما آزاد و به کیف پولتان بازگردانده می‌شود. اگر نتوانید وام را پرداخت کنید، وام‌دهنده حق دارد NFT را به مالکیت خود درآورد.

پلتفرم‌هایی که این خدمات را ارائه می‌دهند، مانند BendDAO، NFTfi و Arcade، با استفاده از قراردادهای هوشمند این فرآیند را به‌صورت شفاف و خودکار مدیریت می‌کنند. در این سیستم‌ها، هیچ واسطه انسانی وجود ندارد که بتواند قوانین را تغییر دهد یا در تراکنش‌ها دخالت کند. همه چیز توسط کد کنترل می‌شود: میزان وام، نرخ بهره، مدت بازپرداخت و شرایط پیش‌فرض همگی از پیش در قرارداد مشخص شده‌اند.

وام NFT معمولاً در قالب رمزارزهایی مانند اتریوم یا استیبل‌کوین‌ها پرداخت می‌شود، زیرا این ارزها نقدشوندگی بالایی دارند. از سوی دیگر، ارزش NFTها نوسان زیادی دارد، بنابراین پلتفرم‌های وام‌دهی برای کاهش ریسک، معمولاً فقط درصدی از ارزش NFT را به‌عنوان وام ارائه می‌دهند. مثلاً اگر NFT شما ۱۰ اتریوم ارزش داشته باشد، ممکن است تنها بتوانید تا ۵ یا ۶ اتریوم وام بگیرید. به این نسبت، اصطلاحاً نسبت وام به ارزش (LTV) گفته می‌شود.

یکی از جذابیت‌های بزرگ وام NFT این است که به دارندگان دارایی‌های دیجیتال امکان دسترسی به نقدینگی را می‌دهد بدون اینکه مجبور باشند آثار خود را بفروشند. بسیاری از کلکسیونرهای بزرگ در بازار NFT، آثار نادری دارند که نمی‌خواهند از دست بدهند، چون احتمال افزایش ارزش آن‌ها در آینده زیاد است. در عین حال ممکن است به سرمایه برای پروژه‌های دیگر نیاز داشته باشند. وام NFT این امکان را فراهم می‌کند که دارایی‌هایشان همچنان حفظ شود و در عین حال نقدینگی مورد نیازشان را تأمین کنند.

اما در کنار مزایا، این نوع وام‌دهی ریسک‌هایی نیز دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، نوسان شدید ارزش NFTهاست. چون قیمت یک NFT می‌تواند در مدت کوتاهی افت زیادی کند، خطر لیکویید شدن (از دست رفتن وثیقه) وجود دارد. اگر ارزش NFT شما کمتر از میزان مشخصی شود، پلتفرم می‌تواند آن را به فروش برساند تا بدهی تسویه شود. این همان چیزی است که بسیاری از کاربران در بازارهای نزولی تجربه کرده‌اند؛ جایی که کاهش ناگهانی قیمت‌ها باعث از دست رفتن دارایی‌های باارزششان شد.

از سوی دیگر، تعیین ارزش واقعی یک NFT همیشه کار آسانی نیست. برخلاف رمزارزهایی مثل بیت‌کوین یا اتریوم که قیمت مشخصی دارند، ارزش NFTها وابسته به کمیابی، شهرت مجموعه، و تقاضای بازار است. ممکن است امروز یک NFT ده‌ها هزار دلار ارزش داشته باشد، اما فردا هیچ خریداری نداشته باشد. به همین دلیل، پلتفرم‌های وام NFT از الگوریتم‌ها و داده‌های بازار برای تخمین ارزش واقعی استفاده می‌کنند، اما این ارزیابی‌ها همیشه دقیق نیستند.

با وجود این چالش‌ها، NFT Lending به‌سرعت در حال رشد است و به یکی از ارکان اصلی اقتصاد NFT تبدیل می‌شود. برخی از پلتفرم‌ها حتی امکان وام‌دهی جمعی را فراهم کرده‌اند، به این معنا که چندین وام‌دهنده می‌توانند در تأمین نقدینگی برای یک وام مشارکت کنند و در سود آن شریک شوند. این مدل نه‌تنها به صاحبان NFT کمک می‌کند تا از دارایی‌های خود بهره ببرند، بلکه فرصت سرمایه‌گذاری جدیدی نیز برای دیگران ایجاد می‌کند.

نکته‌ی مهم دیگر، گسترش این ایده در متاورس و بازی‌های بلاک‌چینی است. در این دنیاها، آیتم‌ها و زمین‌های مجازی که به‌صورت NFT ثبت شده‌اند نیز می‌توانند وثیقه‌ی وام شوند. مثلاً کاربری که مالک زمین مجازی در بازی The Sandbox است، می‌تواند زمین خود را وثیقه بگذارد و از آن برای توسعه پروژه‌ی جدیدش وام بگیرد. این یعنی اقتصاد دیجیتال روزبه‌روز به دنیای واقعی شبیه‌تر می‌شود و مفهوم مالکیت در فضای مجازی معنای واقعی‌تری پیدا می‌کند.

در آینده، احتمالاً شاهد ادغام وام NFT با سایر بخش‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) خواهیم بود. ترکیب این دو حوزه می‌تواند منجر به شکل‌گیری محصولات مالی پیچیده‌تر، مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری NFT یا بیمه‌ی دارایی‌های دیجیتال شود. این تحولات نشان می‌دهد که NFT دیگر فقط یک تصویر یا فایل دیجیتال نیست، بلکه در حال تبدیل شدن به ابزاری برای تأمین مالی و گردش سرمایه در اقتصاد غیرمتمرکز است.

با این حال، برای ورود به دنیای وام NFT، باید آگاهانه و محتاطانه عمل کرد. بررسی دقیق پلتفرم‌ها، مطالعه‌ی شرایط قراردادهای هوشمند و ارزیابی درست از ارزش NFTها از جمله گام‌های ضروری پیش از اقدام است. همان‌طور که بازار NFT پرنوسان است، بازار وام NFT نیز می‌تواند فرصت‌های بزرگ و در عین حال خطرات سنگینی به همراه داشته باشد.

در نهایت، وام NFT را می‌توان پلی میان هنر دیجیتال، فناوری و امور مالی دانست. این مفهوم نوپا به کاربران اجازه می‌دهد دارایی‌های دیجیتال خود را فعال کنند و از آن‌ها برای ایجاد نقدینگی استفاده نمایند، بی‌آنکه مالکیتشان را از دست بدهند. با گسترش این فناوری و افزایش بلوغ بازار، به‌نظر می‌رسد وام NFT یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد آینده‌ی دیجیتال خواهد بود؛ اقتصادی که در آن مرز میان دارایی‌های فیزیکی و مجازی هر روز کمرنگ‌تر می‌شود و مفهوم مالکیت در معنای تازه‌ای متولد خواهد شد.